Demencija i kako sačuvati mozak

Znakovi demencije, tj. slabljenja memorije i kognitivnih funkcija centralnog nervnog sistema, počinju da se javljaju već nakon 45. godine života, a ne tek u starijem dobu, kako je stručna javnost ranije verovala. Dakle, demencija nije više „privilegija“ starih osoba već se granice pomeraju ka radno aktivnom stanovništvu.

Ovakav zaključak, koji je proistekao iz dugotrajne studije francuskih i britanskih naučnika, može da ima značajne implikacije na stručne stavove o prevenciji i lečenju demencije. Lekari podsećaju da bi medicinski tretman demencije morao da otpočne čim pojedinci počnu da pokazuju prve znakove slabljenja mentalnih funkcija mozga. Sada bi se granica koja definiše rizičnu starosnu grupu mogla znatno promeniti.

Na osnovu postojećih naučnih radova, istraživači nisu očekivali da će primetiti slabljenje kognitivnih funkcija kod osoba srednjeg doba, koje je za potrebe ove studije definisano kao period između 45. i 49. godine života. Zapravo, to nisu ni mogli da očekuju, pošto je većina ranijih istraživanja na temu demencija i Alchajmerove bolesti targetirala populaciju stariju od 60-65 godina. Rezultati nove studije, koje stručna javnost smatra uverljivim, sigurno će imati uticaj na buduća istraživanja.

Šta su pokazale studije

Studiju su radili istraživači Centra za epidemiološko istraživanje i javno zdravlje iz Francuske, zajedno sa kolegama sa Univerzitetskog koledža u Londonu. Počevši od 1997. godine, oni su čitavu jednu deceniju pratili zdravstveno stanje preko 7.300 dobrovoljaca (oko 5.200 muškaraca i 2.200 žena), starosne dobi od 45 do 70 godina, koji su “regrutovani” iz britanskog javnog sektora.

Za vreme studije, učesnici su testirani tri puta, a svako testiranje je uključivalo pojedinačne testove memorije, jezičke inteligencije, kao i zvučnog i vizuelnog snalaženja. Kasnija analiza podataka iznedrila je trend slabljenja mentalnih funkcija kod muškaraca i žena dobi od 45 do 49 godina, u proseku za 3,6 odsto. “Slabljenje kognitivnih funkcija evidentno je u srednjem dobu”, stoji u zaključku studije objavljene u stručnom časopisu British Medical Journal.

“To se ne događa iznenada kada ostarite. Varijacije se mogu javiti znatno ranije”, objasnila je dr Arkana Sing-Manu, vodeći istraživač. Ona je naglasila da njenom timu i drugim naučnicima sada predstoji da dodatno razlože ovaj zaključak, te pokušaju da odrede konkretne faktore rizika kod određenih starosnih grupa gde se javlja demencija.

Kod starijih ljudi, dobi od 65 do 70 godina, prosečni pad nivoa mentalnih funkcija je, prirodno, još veći – 9,6 odsto kod muškaraca i 7,4 odsto kod žena. Naravno, rezultati testova prilično su varirali kod pojedinaca iz svih starosnih grupa. Primera radi, čak trećina svih učesnika nije pokazala nikakve znakove demencije za vreme trajanja studije.

Pošto studija nije obuhvatala učesnike mlađe od 45. godina, istraživači upozoravaju da je sasvim moguće da se prvi znakovi demencije kod nekih ljudi javljaju i ranije. Uz to, oni objašnjavaju da ovako koncipirana studija možda i ne oslikava realnu situaciju u celom društvu, koja može biti i lošija – naime, radnici iz javnog sektora, koji su učestvovali u istraživanju, imaju finansijske i druge preduslove da se hrane zdravo i praktikuju druge zdrave životne navike.

Uzroci

Pored atrofije mozga, tj. njegovog prirodnog starenja, vaskularne bolesti su jedan od najčešćih poznatih uzročnika kada je demencija u pitanju. Postepenim, kumulativnim oštećenjima krvnih sudova mozga, dolazi do hroničnog stanja smanjenog dotoka kiseonika i nutrijenata u taj organ, što postepeno degradira njegove primarne funkcije. Sama oštećenja krvnih sudova mozga su najčešće posledica moždanog udara, ili čitavog niza blagih moždanih udara, kakvi najčešće prolaze nezapaženo, bez ikakvih simptoma.

Stoga se kao najbolja prevencija demencije preporučuju zdrava ishrana, kontrola holesterola, kontrola krvnog pritiska, prestanak pušenja itd. Američki naučnici nedavno su dokazali da riba i vitamini iz voća i povrća imaju značajnu ulogu u čuvanju mozga od starenja.

Kako će nam demencija oblikovati društvo?

Borba protiv demencije u modernom društvu sve više dobija na značaju. Naime, usled poboljšane zdravstvene zaštite i sve dužeg prosečnog životnog veka na globalnom nivou, mnoge države suočavaju se sa svojevrsnim starenjem populacije, tj. stalnim povećanjem broja starijih osoba u opštoj strukturi stanovništva.

S druge strane, zajedno sa produžavanjem životnog, duži je i prosečan radni vek. Upravo demencija je, međutim, jedan od najčešćih uzročnika radne nesposobnosti i smanjenog kvaliteta života u starijem životnom dobu. Stoga u bliskoj budućnosti može da ima ozbiljne implikacije na ekonomske i socijalne prilike u modernom svetu.